تحلیل جامعه شناختی تئاتر و جایگاه آن در میان رسانه های جمعی ایران

در این پژوهش قصد بر آن بود تا دیدی تحلیلی نسبت به تئاتر از جنبه ارتباطی و اجتماعی داشته باشیم. هم چنین در این راستا این مسئله را در نظر گرفتیم که جایگاه تئاتر در میان رسانه های جمعی ایران به چه صورت است. از این رو با بررسی جامعه شناختی تئاتر، اثرات اجتماعی تئاتر و تعامل آن با جامعه، نوع ارتباط و فرایند ارتباطی آن را به صورتی دو سویه تحلیل کردیم. هم چنین به نوع کارکرد تئاتر صحنه ای و اجرای نمایش در تلویزیون و رادیو پرداخته شده است که ببینیم آیا اجرای نمایش در این رسانه ها کمکی برای کشاندن بیشتر مخاطب به دیدن تئاتر می کنند و تاثیری در این زمینه دارند. از این رو در این پژوهش با چند سوال عمده روبرو بودیم : آیا تئاتر ماهیتاً رسانه ای ارتباطی و اجتماعی است؟، تئاتر صحنه ای نسبت به روابط فردی و رسانه ای چه ویژگی هایی را در بر دارد؟، کارکرد سبک های به وجود آمده با توجه به رسانه های جدید و اقتباس آنان از متن ها نمایشنامه های صحنه ای، چه ویژگی هایی را در رابطه با مخاطب دارند؟ و در آخر اینکه جایگاه تئاتر در میان رسانه های ایران چگونه است و آیا از جایگاه خوبی برخوردار می باشد؟ . در این جا با توجه به سوال های مطرح که از دل آنان سوال بیشتری برای انجام مصاحبه به صورت بازتر صورت گرفت، تلاش شد تا به صورتی اکتشافی به تحلیل و بررسی این زمینه پرداخته شود. از این رو روش تحقیق مورد استفاده برای تبیین مطالب و اهداف پژوهش، روش کتابخانه ای است و برای عینیت بخشیدن به مطالب گردآوری شده از تکنیک مصاحبه عمیق (کیفی) بهره گرفته شد. جامعه مورد بررسی پژوهش رااستادان و هنرمندان تئاتر و هم چنین استادان و کارشناسان علوم ارتباطات در بر می گیرند. در کل با بررسی ها، گفت و گوها و تحلیل هایی که صورت گرفت به این نتیجه رسیدیم که تئاتر پدیده ای است با ماهیت ارتباطی و اجتماعی که بهره مند از عناصر ارتباط و کارکردهای ارتباطی است. هم چنین از نظر جامعه شناختی جایگاهی بسیار مهم را داراست. عنصر انسان، بخشی جداناپذیر از تئاتر است و همین امر تاثیرهای عمیق و ویژگی خاص تئاتر را برای ما خاطر نشان می سازد. تئاتر قابل مقایسه با دیگر رسانه ها نیست. تئاتر اولین رسانه زنده و گروهی است که فراتر از یک رسانه عمل می کند و قبل از آن یک هنر است با قابلیت های متعدد و متفاوت. از این جهت تئاتر در زمره ارتباطی قرار می گیرد که از طریق آن ذهنی بر ذهن دیگر تاثیر می گذارد و به همین خاطر عمق و ماندگاری پیام دریافتی از آن بیشتر است. تئاتر قطعاً تاثیر بسزایی در زندگی اجتماعی انسان ها داراست اما متاسفانه این جایگاه در جامعه ما بسیار ناچیز است. با نگاهی که به کارکردهای تئاتر تلویزیونی و نمایش رادیویی در ایران داشتیم، با این موضوع مواجه شدیم که با ضعف ها و کمبودهایی در این زمینه برای تهیه متن و اجرای تلویزیونی و رادیویی روبرو هستیم. از اینرو این رسانه ها نتوانستند گوشه ای از نقش خود را برای جلب و جذب مخاطب در سطحی شایسته به عهده گیرند. هم چنین در نتیجه این پژوهش این دیدگاه بوجود آمد که اجرای تئاتر در سایر رسانه ها نمی تواند همان تئاتر باشد و همان تاثیرها را بدنبال داشته باشد و هیچگاه هم اینگونه نخواهد بود. ممکن است اجرای نمایش در رادیو و یا حتی در تلویزیون تداعی کننده تئاتر برای مخاطب باشد اما دیگر تئاتر به معنای واقعی آن نیست. بلکه فقط این رسانه ها می توانند نقش کوچکی را بعنوان ابزار تبلیغی و تشویقی برای تئاتر ایفا کنند. در ایران اگر رسانه های نوین آزادی بیشتری در انتخاب آثار و با تنوع بیشتری، هم از لحاظ کیفی و هم از لحاظ کمی داشته باشند شاید اجرای نمایش در این دست رسانه ها بتوانند مخاطب را بیشتر نسبت به تئاتر آگاه و علاقمند سازند و در این صورت شاید بتوان این فرهنگ را در میان مخاطبان جا انداخت. امااینطور که به نظر می آید تا این دیدگاه بسیار فاصله هست و عمیقاً باید در جامعه برای مخاطب تئاتر فرهنگ سازی هایی صورت گیرد.